Η ιστορία της Άνδρου και η μυθολογία, όπως είναι φυσικό, είναι άμεσα συνδεδεμένη με αυτή των υπόλοιπων νησιών του Αιγαίου και των ελληνικών. Η Άνδρος έχει αρχαία ονόματα όπως Hydrusa (με άφθονο νερό), Epagris, Nonagria (υγρό χωράφι), Lasia (με πλούσια βλάστηση) και Gavros. Η πιο διαδεδομένη εκδοχή του ονόματος του νησιού χρονολογείται από τη μυθολογία.
Μυθολογία για την Άνδρο
Πριν από το 3000 π.Χ. από την ένωση του Απόλλωνα με τη Ρίο (κόρη του Στάφυλου, γιου του Διονύσου) γεννήθηκε η Άνιος. Ο Απόλλωνας έκανε τον Άνιο βασιλιά της Δήλου, ο οποίος είχε τρεις κόρες και δύο γιους, την Άνδρο και τη Μύκονο. Οι γιοι του βασίλεψαν σε δύο νησιά και τους έδωσαν τα ονόματά τους. Οι μυθολογικές καταβολές των κατοίκων του νησιού ερμηνεύουν την κυρίαρχη λατρεία του θεού Διόνυσου και την παρουσία των θεών-προγόνων στα νομίσματά τους.
Ιστορία της Άνδρου κατά τους προϊστορικούς και αρχαϊκούς χρόνους
Ο μεγαλύτερος διατηρητέος οικισμός της Νεολιθικής Εποχής του Αιγαίου.
Η ιστορία της Άνδρου κατά την προϊστορική και αρχαϊκή περίοδο αναφέρει τους πρώτους κατοίκους του νησιού Πελασγούς. Μετά ήρθαν οι Κάρες, αργότερα οι Φοίνικες, οι Κρήτες και τέλος οι Ίωνες. Την εποχή του χαλκού, οι οικισμοί που έχουν παρουσιάσει ιδιαίτερη ακμή είναι το Μικρογιάλι, η Πλάκα και ο Στρόφιλας, που θεωρείται ο μεγαλύτερος διατηρητέος οικισμός της Νεολιθικής Εποχής του Αιγαίου! Οι οικισμοί της Ζαγοράς και της Υψηλής γνωρίζουν μεγάλη ακμή στα χρόνια 900-700 π.Χ., όπως μαρτυρούν τα ίχνη του οικισμού, αποκαλύφθηκαν στη Ζαγορά (κοντά στο Ζαγανιάρι). Κυρίαρχη εκδοχή είναι αυτή που θέλει την Άνδρο ως τον πρώτο οικιστή του νησιού.
Ιστορία της Άνδρου κατά την Κλασική εποχή
Εκθέματα στο Μουσείο Παλαιόπολης
Η ιστορία της Άνδρου κατά την κλασική εποχή βρίσκει το νησί να έχει πρωτεύουσα την Παλαιόπολη. Η ακμή αυτής της περιόδου φαίνεται από την πλούσια νομισματοκοπία και το εντυπωσιακό άγαλμα του Ερμή της Άνδρου (αντίγραφο των ελληνιστικών χρόνων, Αρχαιολογικό Μουσείο Χώρας). Τον 7ο αιώνα π.Χ. οι Ανδραίοι μαζί με τους Χαλκίδες ίδρυσαν στη Χαλκιδική 4 πόλεις – Αποικιές, Ακάνθο, Αργίλο, Σάνη και τα περίφημα Στάγειρα πατρίδα του φιλόσοφου Αριστοτέλη. Ένα από τα καλύτερα διατηρημένα μνημεία της ελληνιστικής περιόδου είναι ο Πύργος του Αγίου Πέτρου, χτισμένος σε κυλινδρικό σχήμα. Ο Διόνυσος ήταν ο κατεξοχήν θεός λατρείας των κατοίκων.
Ιστορία της Άνδρου κατά την αθηναϊκή ηγεμονία και τον Πελοποννησιακό πόλεμο
Με την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, η Άνδρος πολέμησε στο πλευρό των Αθηναίων. Μετά την ήττα στη Σικελία το 412 π.Χ., το νησί επαναστάτησε. Τελικά, μετά από πολλές μάχες, το αποτέλεσμα ήταν η ολιγαρχία και η Άνδρος να πολεμήσει δίπλα στους Σπαρτιάτες.
Ιστορία της Άνδρου κατά τη ρωμαϊκή εποχή
Η ιστορία της Άνδρου κατά τη ρωμαϊκή περίοδο δείχνει ότι οι κάτοικοι δεν είδαν μεγάλη διαφορά όταν οι Ρωμαίοι ήρθαν στην Άνδρο. Ο λόγος ήταν ότι κράτησαν τις παραδόσεις, τα έθιμα και τα έθιμα του νησιού. Η μόνη διαφορά ήταν στη γλώσσα και το σύνταγμα. Όμως μετά από πολλά χρόνια αυτές οι διαφορές εξαφανίστηκαν γιατί οι Ρωμαίοι έγιναν ένα με τους Έλληνες.Στη ρωμαϊκή εποχή, η λατρεία της Ίσιδας επικρατούσε, σύμφωνα με ένα επιγραφικό μνημείο που χτίστηκε μέχρι το 1987. στο σπίτι του Ιωάννη Λουκρέζη στην Παλαιόπολη, Μουσείο Παλαιόπολης.
Ιστορία της Άνδρου κατά τη Βυζαντινή περίοδο
Η ιστορία της Άνδρου κατά τα βυζαντινά χρόνια βρίσκει το νησί να αναπτυχθεί στον τομέα της αργυροχοΐας. Ήταν η εποχή της Αυτοκρατορίας των Κομνηνών (12ος αιώνας). Αυτό το μετέτρεψε σε εξαγωγικό κέντρο μεταξιού και υφαντών στη Δύση. Την περίοδο αυτή η Παλαιόπολη παρακμάζει και οι κάτοικοί της ασχολούνται με τη γεωργία στην ενδοχώρα του νησιού. Την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε σε όλο το νησί. Όταν η Κωνσταντινούπολη έγινε το μεγαλύτερο εμπορικό και οικονομικό κέντρο, η Άνδρος μαραζώθηκε.
Ιστορία της Άνδρου επί Ενετοκρατίας
Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, το νησί έπεσε στα χέρια των Ενετών. Το 1207 ο Μαρίνο Ντάντολο διορίστηκε συγγενής του Δόγη της Βενετίας και παρέμεινε στην κυριαρχία τους μέχρι το 1566. Για να προστατεύσει το νησί από τους πειρατές ο Μαρίνος Δάνδολος έχτισε πύργους και κάστρα. Έτσι, έχτισε πρώτα το Κάτω Κάστρο (Castel a basso) της σημερινής Χώρας. Το όνομα Ρίβα επέζησε από εκείνη την εποχή καθώς ήταν η κύρια προκυμαία της Χώρας. Η δεύτερη μεσαιωνική οχύρωση θεωρείται μεγαλύτερη και ισχυρότερη, ήταν το Άνω Κάστρο «Πάνω Κάστρο» (Castel del alto). Μικρότερα κάστρα και οχυρώσεις ήταν διάσπαρτα στο νησί. Ανάμεσά τους ο Πύργος του Μακροτάνδαλου, το Βρυόκαστρο στο Βαρύδι και το Καστελλάκι στους Γήδες. Κατά την Ενετοκρατία, σε αυτούς ανήκει ο οικισμός των Αρβανιτών που εγκαταστάθηκαν κυρίως στο βόρειο τμήμα της Άνδρου. Ένας βενετσιάνικος πίνακας του 1470 αναφέρει ότι η Άνδρος κατοικείται από 2.000 άτομα.
Ιστορία της Άνδρου κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία
Το 1566 η Άνδρος έπεσε στα χέρια των Οθωμανών. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Άνδρος απολάμβανε προνομιακής μεταχείρισης, γεγονός που της παρείχε σχετική οικονομική άνθηση. Την ίδια περίοδο, η ναυτιλία αυξήθηκε ραγδαία. Στη δεκαετία του 1770 η Άνδρος πέρασε στα χέρια των Ρώσων. Το 1790 ο Λάμπρος Κατσώνης συγκρούστηκε με τον τουρκικό στόλο στη ναυμαχία της Άνδρου αλλά ηττήθηκε χάνοντας τα περισσότερα από τα πλοία του. Η οικονομία του τόπου ήταν ακόμη αγροτική. Οι κοτζαμπάσηδες του Άνω Κάστρου «Κάτω Κάστρο» (Κόρθι) ήταν πλούσιοι γαιοκτήμονες και άρχοντες. Στο Κάτω Κάστρο όμως είχε αρχίσει να αναπτύσσεται μια νέα τάξη ναυτικών, οι «γεμιτζήδες». Το 1813 η Άνδρος είχε 40 βάρκες και 400 ναύτες.
Ιστορία της Άνδρου από την Επανάσταση και μετά
Ο Θεόφιλος Καΐρης, ένας από τους πρωτοπόρους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
Στις 10 Μαΐου 1821, ο Θεόφιλος Καΐρης, ένας από τους πρωτοπόρους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Σήκωσε το λάβαρο της Επανάστασης και έτσι ξεκίνησε η νεότερη ιστορία, που βρίσκει την Άνδρο, χάρη στη δυνατή ναυτιλία της. Κυρίως χάρη στη διορατικότητα των πλοιοκτητών της που επένδυσαν σε χρόνο στην ατμοκίνητη ναυτιλία, στο χείλος της οικονομικής ευημερίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Δημήτρης Μωραΐτης ξεκίνησε τη γραμμή Ελλάδας – Βόρειας Αμερικής στις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ το 1939 η Άνδρος ήταν η δεύτερη, μετά τον Πειραιά, σε αριθμό νηολογίων πλοίων. Η Άνδρος χτυπήθηκε από δύο παγκόσμιους πολέμους που προκάλεσαν σοβαρές απώλειες σε ζωές και πλοία, ενώ η Χώρα το 1944 βομβαρδίστηκε πολλές φορές.
Η ιστορία της Άνδρου και η μυθολογία, όπως είναι φυσικό, είναι άμεσα συνδεδεμένη με αυτή των υπολοίπων νησιών του Αιγαίου και της Ελλάδας. Η Άνδρος έχει αρχαία ονόματα όπως Hydrusa (με άφθονο νερό), Epagris, Nonagria (υγρό χωράφι), Lasia (με πλούσια βλάστηση) και Gavros. Η πιο διαδεδομένη εκδοχή του ονόματος του νησιού χρονολογείται από τη μυθολογία.
Μυθολογία για την Άνδρο
Πριν από το 3000 π.Χ. από την ένωση του Απόλλωνα με τη Ρίο (κόρη του Στάφυλου, γιου του Διονύσου) γεννήθηκε η Άνιος. Ο Απόλλωνας έκανε τον Άνιο βασιλιά της Δήλου, ο οποίος είχε τρεις κόρες και δύο γιους, την Άνδρο και τη Μύκονο. Οι γιοι του βασίλεψαν σε δύο νησιά και τους έδωσαν τα ονόματά τους. Οι μυθολογικές καταβολές των κατοίκων του νησιού ερμηνεύουν την κυρίαρχη λατρεία του θεού Διόνυσου και την παρουσία των θεών-προγόνων στα νομίσματά τους.
Ιστορία της Άνδρου κατά τους προϊστορικούς και αρχαϊκούς χρόνους
Ο μεγαλύτερος διατηρητέος οικισμός της Νεολιθικής Εποχής του Αιγαίου.
Η ιστορία της Άνδρου κατά την προϊστορική και αρχαϊκή περίοδο αναφέρει τους πρώτους κατοίκους του νησιού Πελασγούς. Μετά ήρθαν οι Κάρες, αργότερα οι Φοίνικες, οι Κρήτες και τέλος οι Ίωνες. Την εποχή του χαλκού, οι οικισμοί που έχουν παρουσιάσει ιδιαίτερη ακμή είναι το Μικρογιάλι, η Πλάκα και ο Στρόφιλας, που θεωρείται ο μεγαλύτερος διατηρητέος οικισμός της Νεολιθικής Εποχής του Αιγαίου! Οι οικισμοί της Ζαγοράς και της Υψηλής γνωρίζουν μεγάλη ακμή στα χρόνια 900-700 π.Χ., όπως μαρτυρούν τα ίχνη του οικισμού, αποκαλύφθηκαν στη Ζαγορά (κοντά στο Ζαγανιάρι). Κυρίαρχη εκδοχή είναι αυτή που θέλει την Άνδρο ως τον πρώτο οικιστή του νησιού.
Ιστορία της Άνδρου κατά την Κλασική εποχή
Εκθέματα στο Μουσείο Παλαιόπολης
Η ιστορία της Άνδρου κατά την κλασική εποχή βρίσκει το νησί να έχει πρωτεύουσα την Παλαιόπολη. Η ακμή αυτής της περιόδου φαίνεται από την πλούσια νομισματοκοπία και το εντυπωσιακό άγαλμα του Ερμή της Άνδρου (αντίγραφο των ελληνιστικών χρόνων, Αρχαιολογικό Μουσείο Χώρας). Τον 7ο αιώνα π.Χ. οι Ανδραίοι μαζί με τους Χαλκίδες ίδρυσαν στη Χαλκιδική 4 πόλεις – Αποικιές, Ακάνθο, Αργίλο, Σάνη και τα περίφημα Στάγειρα πατρίδα του φιλόσοφου Αριστοτέλη. Ένα από τα καλύτερα διατηρημένα μνημεία της ελληνιστικής περιόδου είναι ο Πύργος του Αγίου Πέτρου, χτισμένος σε κυλινδρικό σχήμα. Ο Διόνυσος ήταν ο κατεξοχήν θεός λατρείας των κατοίκων.
Ιστορία της Άνδρου κατά την αθηναϊκή ηγεμονία και τον Πελοποννησιακό πόλεμο
Με την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, η Άνδρος πολέμησε στο πλευρό των Αθηναίων. Μετά την ήττα στη Σικελία το 412 π.Χ., το νησί επαναστάτησε. Τελικά, μετά από πολλές μάχες, το αποτέλεσμα ήταν η ολιγαρχία και η Άνδρος να πολεμήσει δίπλα στους Σπαρτιάτες.
Ιστορία της Άνδρου κατά τη ρωμαϊκή εποχή
Η ιστορία της Άνδρου κατά τη ρωμαϊκή περίοδο δείχνει ότι οι κάτοικοι δεν είδαν μεγάλη διαφορά όταν οι Ρωμαίοι ήρθαν στην Άνδρο. Ο λόγος ήταν ότι κράτησαν τις παραδόσεις, τα έθιμα και τα έθιμα του νησιού. Η μόνη διαφορά ήταν στη γλώσσα και το σύνταγμα. Όμως μετά από πολλά χρόνια αυτές οι διαφορές εξαφανίστηκαν γιατί οι Ρωμαίοι έγιναν ένα με τους Έλληνες.Στη ρωμαϊκή εποχή, η λατρεία της Ίσιδας επικρατούσε, σύμφωνα με ένα επιγραφικό μνημείο που χτίστηκε μέχρι το 1987. στο σπίτι του Ιωάννη Λουκρέζη στην Παλαιόπολη, Μουσείο Παλαιόπολης.
Ιστορία της Άνδρου κατά τη Βυζαντινή περίοδο
Η ιστορία της Άνδρου κατά τα βυζαντινά χρόνια βρίσκει το νησί να αναπτυχθεί στον τομέα της αργυροχοΐας. Ήταν η εποχή της Αυτοκρατορίας των Κομνηνών (12ος αιώνας). Αυτό το μετέτρεψε σε εξαγωγικό κέντρο μεταξιού και υφαντών στη Δύση. Την περίοδο αυτή η Παλαιόπολη παρακμάζει και οι κάτοικοί της ασχολούνται με τη γεωργία στην ενδοχώρα του νησιού. Την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε σε όλο το νησί. Όταν η Κωνσταντινούπολη έγινε το μεγαλύτερο εμπορικό και οικονομικό κέντρο, η Άνδρος μαραζώθηκε.
Ιστορία της Άνδρου επί Ενετοκρατίας
Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, το νησί έπεσε στα χέρια των Ενετών. Το 1207 ο Μαρίνο Ντάντολο διορίστηκε συγγενής του Δόγη της Βενετίας και παρέμεινε στην κυριαρχία τους μέχρι το 1566. Για να προστατεύσει το νησί από τους πειρατές ο Μαρίνος Δάνδολος έχτισε πύργους και κάστρα. Έτσι, έχτισε πρώτα το Κάτω Κάστρο (Castel a basso) της σημερινής Χώρας. Το όνομα Ρίβα επέζησε από εκείνη την εποχή καθώς ήταν η κύρια προκυμαία της Χώρας. Η δεύτερη μεσαιωνική οχύρωση θεωρείται μεγαλύτερη και ισχυρότερη, ήταν το Άνω Κάστρο «Πάνω Κάστρο» (Castel del alto). Μικρότερα κάστρα και οχυρώσεις ήταν διάσπαρτα στο νησί. Ανάμεσά τους ο Πύργος του Μακροτάνδαλου, το Βρυόκαστρο στο Βαρύδι και το Καστελλάκι στους Γήδες. Κατά την Ενετοκρατία, σε αυτούς ανήκει ο οικισμός των Αρβανιτών που εγκαταστάθηκαν κυρίως στο βόρειο τμήμα της Άνδρου. Ένας βενετσιάνικος πίνακας του 1470 αναφέρει ότι η Άνδρος κατοικείται από 2.000 άτομα.
Ιστορία της Άνδρου κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία
Το 1566 η Άνδρος έπεσε στα χέρια των Οθωμανών. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Άνδρος απολάμβανε προνομιακής μεταχείρισης, γεγονός που της παρείχε σχετική οικονομική άνθηση. Την ίδια περίοδο, η ναυτιλία αυξήθηκε ραγδαία. Στη δεκαετία του 1770 η Άνδρος πέρασε στα χέρια των Ρώσων. Το 1790 ο Λάμπρος Κατσώνης συγκρούστηκε με τον τουρκικό στόλο στη ναυμαχία της Άνδρου αλλά ηττήθηκε χάνοντας τα περισσότερα από τα πλοία του. Η οικονομία του τόπου ήταν ακόμη αγροτική. Οι κοτζαμπάσηδες του Άνω Κάστρου «Κάτω Κάστρο» (Κόρθι) ήταν πλούσιοι γαιοκτήμονες και άρχοντες. Στο Κάτω Κάστρο όμως είχε αρχίσει να αναπτύσσεται μια νέα τάξη ναυτικών, οι «γεμιτζήδες». Το 1813 η Άνδρος είχε 40 βάρκες και 400 ναύτες.
Ιστορία της Άνδρου από την Επανάσταση και μετά
Ο Θεόφιλος Καΐρης, ένας από τους πρωτοπόρους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
Στις 10 Μαΐου 1821, ο Θεόφιλος Καΐρης, ένας από τους πρωτοπόρους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Σήκωσε το λάβαρο της Επανάστασης και έτσι ξεκίνησε η νεότερη ιστορία, που βρίσκει την Άνδρο, χάρη στη δυνατή ναυτιλία της. Κυρίως χάρη στη διορατικότητα των πλοιοκτητών της που επένδυσαν σε χρόνο στην ατμοκίνητη ναυτιλία, στο χείλος της οικονομικής ευημερίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Δημήτρης Μωραΐτης ξεκίνησε τη γραμμή Ελλάδας – Βόρειας Αμερικής στις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ το 1939 η Άνδρος ήταν η δεύτερη, μετά τον Πειραιά, σε αριθμό νηολογίων πλοίων. Η Άνδρος χτυπήθηκε από δύο παγκόσμιους πολέμους που προκάλεσαν σοβαρές απώλειες σε ζωές και πλοία, ενώ η Χώρα το 1944 βομβαρδίστηκε πολλές φορές.